Onze wereld verandert sneller en ingrijpender dan ooit. Organisaties moeten sneller kunnen schakelen om relevant te blijven. Dit vraagt om een nieuw perspectief: om open verbinding met de omgeving en een aanpak die past bij de complexiteit van het vraagstuk.
In ons boek beschrijven wij een besturingsmodel voor omgevingscomplexiteit, gebaseerd op het Cynefin Framework van David Snowden. Dit model helpt leidinggevenden om omgevingen te categoriseren en strategieën te kiezen die aansluiten bij de aard van de situatie. Schematisch kan dit als volgt worden weergegeven:
De vier typen omgevingssituaties
Het model verdeelt omgevingssituaties in vier categorieën, elk met een eigen dynamiek en aanpak:
- Gestructureerd Situaties waar oorzaak-en-gevolgrelaties. Voorbeeld: Routinematige processen in een fabriek. Aanpak: Vertrouw op bestaande regels en procedures.
- Ingewikkeld De relaties tussen oorzaak en gevolg zijn helder, maar vragen om expertise. Voorbeeld: Een technisch probleem in een complex systeem. Aanpak: Raadpleeg experts, analyseer en kies een weloverwogen aanpak.
- Complex De oorzaak-en-gevolgrelaties zijn pas achteraf te begrijpen. Voorbeeld: Veranderingen in maatschappelijke opinie of marktdynamieken. Aanpak: Experimenteer, observeer, en leer iteratief.
- Chaotisch Alles is onvoorspelbaar; snelle actie is vereist om stabiliteit te herstellen. Voorbeeld: Noodsituaties zoals crises of rampen. Aanpak: Handel onmiddellijk, breng orde, en analyseer daarna..
De balans tussen onderzoek en actie
Een veelvoorkomende valkuil is het vinden van balans tussen onderzoek en handelen:
- Te veel analyse: Dit leidt tot besluiteloosheid en gemiste kansen.
- Te weinig analyse: Overhaaste beslissingen kunnen onbedoelde gevolgen hebben.
Het model helpt je te begrijpen welke aanpak geschikt is voor elke situatie. Gestructureerde en ingewikkelde omgevingen vragen om logica en kennis, terwijl complexe en chaotische situaties intuïtie en flexibiliteit vereisen.
Omgaan met externe druk
Naast interne uitdagingen krijgen leiders vaak te maken met externe invloeden, zoals stakeholders en politieke druk. Micromanagement vanuit stakeholders kan het navigeren door complexiteit bemoeilijken. Hoewel je hier niet altijd controle over hebt, kun je bewuster omgaan met deze externe factoren door:
- Communiceer helder: Maak verwachtingen realistisch.
- Stel prioriteiten: Richt je op wat essentieel is.
- Blijf trouw aan de kern: Gebruik externe input, maar verlies je focus niet.
Hoe gebruik je het model?
Het besturingsmodel is geen kant-en-klare oplossing, maar een hulpmiddel om situaties beter te begrijpen. Stel jezelf drie vragen:
- Wat weet ik zeker?
- Waar liggen de grootste onzekerheden?
- Wie kan mij helpen om helderheid te krijgen?
Door situaties helder te categoriseren, kun je adequaat reageren en flexibel blijven.
Conclusie
Omgevingscomplexiteit vraagt om leiderschap dat intuïtie, ervaring en analyse combineert. Dit model helpt je om complexe situaties te navigeren en actie te ondernemen die past bij de situatie. Of je nu met gestructureerde processen te maken hebt of een crisis moet managen, de sleutel ligt in het aanpassen van je aanpak aan de context.
In ons volgende blog duiken we dieper in hoe je een cultuur van leren en experimenteren kunt creëren binnen je organisatie, essentieel om complexe uitdagingen succesvol aan te gaan.